HET RUIMTEWEER

Inmiddels is gedurende de afgelopen maanden het aantal zonnevlekken geleidelijk weer aan het toenemen. De ongeveer vijf jaar durende periode van een zeer minimum aantal vlekken (een record) is daarmee nu wel aan het eind gekomen. Een grafiek van het aantal vlekkenloze dagen per maand laat dit duidelijk zien. Tijdens deze minimum periode is echter wel regelmatig poollicht opgetreden, maar dan in de relatief kleine gebieden rond de magnetische polen op de aarde. Dit werd nagenoeg altijd veroorzaakt door optredende versnellingen in de zonnewind, waardoor variaties in het magnetische veld van de aarde ontstaan en de deeltjes van de zonnewind gemakkelijker in de aardse atmosfeer belanden en deze tot lichten kunnen brengen. De basis voor de versnellingen in de zonnewind moet gezocht worden in de toch nog vaak voorkomende coronale gaten, ook tijdens het vlekkenminimum.

Begin augustus was er echter weer sprake van poollicht op lagere geografische breedtes. Tot in Denemarken werd het waargenomen en zelfs de Duitse televisie maakte er melding van. In dit geval kon de oorzaak worden gezocht in een actieve zonnevlek die, behalve een grote hoeveelheid röntgenstraling uitbraakte, ook voor een coronale massa uitbarsting van geladen deeltjes zorgde die met een snelheid van zo’n 800 km/s in de richting van de aarde bewoog. Ook deze elektrische stroom zorgde voor een tijdelijke verzwakking van het aardse magnetische veld en kon op die manier gemakkelijk in de atmosfeer doordringen. Door ionisatie van de luchtmoleculen ontstond voor het eerst weer na de lange minimale vlekkenperiode poollicht op lagere breedtes. Daarmee is het poollichtseizoen weer begonnen en is het zaak om het gedrag van de zonnevlekken en de zonnewind goed in de gaten te houden. Slechts op die manier kan enigszins worden voorspeld of en wanneer het poollicht op de lagere breedtes zal optreden. Hoewel men via de website www.spaceweather,com door middel van e-mail gewaarschuwd kan worden, wanneer er poollicht op komst is, is het natuurlijk veel interessanter om dit zelf te bepalen aan de hand van het gedrag van de zonnevlekken. De grafiek van de röntgenuitbarstingen op de zon is de te vinden op de site www.sec.noaa.gov en het gedrag van de zonnewind enkele dagen later op 1,5 miljoen km vanaf de aarde kan worden afgelezen op de website http://umtof.umd.edu/pm/. Zie ook de website van de Stichting Weer- en Sterrenkunde Eemsmond voor meer informatie over poollicht (www.kijkeensomhoog.nl).