Weerkunde (Geert Molema) en Sterrenkunde (Wim Zanstra)
Presentatie: Harma van Nieuwpoort
Uitzending 27 maart 2010
HET RUIMTEWEER
Het is verheugend dat na zo’n lange minimumperiode de activiteit van de zon geleidelijk aan toch weer aan het toenemen is. De laatste dagen uitte zich dat in de verschijning van een opvallend gebied van zonnevlekken. Toch was het effect daarvan op de röntgenstraling en de massa uitbarstingen nog gering met als gevolg dat er weinig magnetische storing in de buurt van de aarde te merken was. Wel is de zon goed op weg naar het volgende maximum. Kijk nooit rechtstreeks met een kijker naar de zon, maar gebruik een goed filter !! Vraag advies via www.kijkeensomhoog.nl.
DE ZOMERTIJD
De komende nacht gaat de zomertijd in. Om 02.00 MET springt de tijd opeens naar 03.00 MEZT en duurt de dag een uur korter. Een geluk in verband met de slechte weersverwachting. Het is maar de vraag of de invoering van de zomertijd een energiebesparing tot gevolg heeft. Het gedrag van de mensen blijft toch hoofdzakelijk hetzelfde. Wel is een nadeel dat er verwarring en misverstanden kunnen ontstaan door de overgang op een andere tijd en dat er een verstoring in het bioritme optreedt. Ook gaan niet alle landen op hetzelfde moment over op de zomertijd en doen sommige landen helemaal niet mee. De dienstregelingen zullen er moeite mee hebben. Kan de gebruikelijk Midden Europese Tijd, die hier toch al een zomertijd is, niet gewoon doorgaan?
DE PAASMAAN IS GEEN VOLLE MAAN
Het begin van de lente (20 maart 18.32 MET) werd in het verre verleden gezien als het begin van een nieuw jaar. Zoals blijkt uit de nummering van de maanden van de kalender viel dit moment samen met de datum 1 maart en werden de schrikkeldagen op het eind van het jaar ingevoerd. Pasen moet oorspronkelijk een soort lentefeest (nieuwjaarsfeest) geweest zijn. In het jaar 325 werd besloten om het christelijk paasfeest vast te leggen op de eerste zondag na de eerste volle maan op of na het begin van de lente. Hiermee werd een eenheid verkregen in de paasviering en probeerde men te voorkomen dat het christelijke en joodse paasfeest samen zouden vallen. Dit jaar is er het probleem dat de komende volle maan (30 maart om 04.24 MEZT) eigenlijk geen volle maan is. De maan bevindt zich op dat moment 5 graden onder de ecliptica, zodat met een telescoop aan de bovenrand de kraters nog te zien zijn en geen scherpe rand, zoals bij een echte volle maan. Valt Pasen nu op 4 april, of gebeurt dat pas een lunatie later?
Weerkunde (Geert Molema) en Sterrenkunde (Wim Zanstra)
Presentatie: Paul Woldendorp
Uitzending 20 maart 2010
HET RUIMTEWEER
Sinds een paar dagen is er weer een klein vlekje op de zon te zien geweest, dat echter niet veel invloed op het ruimteweer heeft gehad. De röntgen-activiteit bleef rustig en aan de lage kant en van massa uitbarstingen was geen sprake. Ook de zonnewind hield zich rustig bij een lag snelheid van toch nog 400 km/s.
HET BEGIN VAN DE LENTE
Vandaag, 20 maart 2010, begint de lente om 18.32 uur van de Midden Europese Tijd. Dit is niet alleen een weerkundig fenomeen, maar ook een uiterst exact gedefinieerd astronomisch tijdstip, waarvan op verschillende manieren dankbaar gebruik wordt gemaakt. De lente op het noordelijk halfrond van de aarde begint precies op het moment dat de zon loodrecht boven de evenaar staat en het equatorvlak doorsnijdt van zuid naar noord. Op het zuidelijk halfrond betekent dit het begin van de herfst. Aan de hemelbol bevindt de zon zich op dit moment in het lentepunt in het sterrenbeeld Vissen. Het is het snijpunt van twee denkbeeldige cirkels: de hemelequator en de ecliptica. Het lentepunt dient tevens als oorsprong van het stelsel van de hemelcoördinaten declinatie en rechte klimming. Het begin van de lente wordt verder gekenmerkt door het feit dat de dag en de nacht overal op aarde even lang duren met uitzondering op de Noord- en de Zuidpool. De tijdsduur tussen twee opeenvolgende posities van de zon in het lentepunt, ongeveer 365,22 dagen, wordt een tropisch jaar genoemd, het uitgangspunt voor de hier in gebruik zijnde (Gregoriaanse) zonnekalender. Het begin van de lente zelf was vroeger het begin van een nieuw jaar dat viel op de datum 1 maart. Duidelijk wordt daarmee de telling die in de namen van de maanden september t/m december tot uiting komt. Ook was het logisch dat de schrikkeldagen op het eind van het jaar werden toegevoegd, op 29 februari dus.
Helaas hebben de Romeinen de kalender aan hun politieke wensen aangepast en vieren we (nog steeds) Nieuwjaar op 1 januari in plaats van op het astronomisch bepaalde moment dat de lente begint en waar de datum 1 maart bij hoort. En waarom gebruiken we nog steeds de namen van de maanden die naar de keizers van de Romeinse overheersers werden genoemd? Misschien komt het ooit weer goed met de kalender en wordt dit systeem weer onafhankelijk gemaakt van politiek en religie. De kalender is immers gebaseerd op de astronomie. Positief is wel dat de fout in de huidige kalender slechts één dag in 3300 jaar bedraagt.
